مبانی انسان شناسی حقوق بشر

این گفتار برگرفته از سخنرانی دکتر امیر نیک پی، عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و کرسی صلح ، حقوق بشر و دموکراسی یونسکو در این دانشگاه است که در کارگاه آموزسش حقوق بشر در اصفهان ارائه شده است .ایشان، دو کتاب «دین در دموکراسی و حقوق بشر »اثر مارسل گشه و «انسان شناسی حقوقی »اثر نوریر رولان را نیز ترجمه کرده اند.

.

حقوق بشر به معنای امروزی در اثر تغییر ذهن انسان غربی وحاكم شدن اومانیسم به وجود آمد. اومانیسم در واقع علوم جدیدی رابه وجود آورد به نام علوم انسانی و البته در یك رابطه برگشتی این علوم انسانی باعث تقویت اومانیسم شد. علوم انسانی جدید از رشته های مختلفی تشكیل شده كه یكی از آنها انسان شناسی است كه نسل قبل، آن را مردم شناسی ترجمه می كردند.

فرهنگ شناسی قبل از اینكه در سده 20 وقبل از جنگ جهانی رشد كند، میوه دو علم دیگر بود :1- مردم نگاری 2- مردم شناسی. این علم مثل تمام علوم انسانی دیگر دارای شاخه های مختلفی بود. انسان شناسی سیاسی –انسان شناسی حقوقی – انسان شناسی دینی و...  و ما بیشتر تكیه بر انسان شناسی حقوقی می كنیم.

انسان شناسی حقوقی، علمی است كه رابطه فرهنگ وحقوق را بررسی می كند و متأسفانه حقوقدانان كمتر به آن توجه می كنند. انسان شناسی حقوقی به سه عنوان می پردازد :

 1-   تحول باوری حقوقی.

 2-   كاركردگرایی حقوقی.

3-  تكثرگرایی حقوقی.

 انسان شناسی حقوق بشر در واقع علمی است كه بعد از سال های 1950 در یكسری از كشورها به ویژه امریكا وكانادا به عنوان یك كرسی درسی مطرح شد و در واقع به این موضوع می پردازد كه فرهنگ های مختلف به حقوق بشر چگونه نگاه می كنند.

برای ادامه مطلب رجوع کنید به :

پایان نامه های دینی

پژوهشگر: موسوي سرچشمه، مرضيه

دانشگاه: باقرالعلوم(ع)

سال: 1383

کلیدواژه: جعفري، محمدتقي، ۱۳۰۲ـ۱۳۷۷/ جوادي آملي، عبدالله، ـ۱

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف تحقق الگويي مطلوب در جهت حمايت از حقوق انسانها، اين پرسش را مطرح مي سازد که کاستي‌هاي مباني نظري اعلاميه جهاني حقوق بشر نسبت به مباني نظري حقوق بشر اسلامي چيست؟ همچنين در پي پرسش فوق، اين فرضيه نيز مطرح مي گردد که توجه نکردن به فطرت بشر، غفلت از رابطه انسان و جهان آفرينش، غفلت از رابطه انسان با خداوند از کاستي‌هاي موجود در مباني نظري اعلاميه جهاني حقوق بشر مي باشد.

برای اطلاع بیشتر رجوع کنیذ به:

span dir=

مبانی نظری حقوق بشر: مجموعه مقالات دومین همایش بین المللی حقوق بشر

27 و 28 اردیبهشت 1382

محمدحسین صبوری (ويراستار)، هدایت یوسفی (ويراستار)، محمد حبیبی مجنده (زيرنظر ) 

اين مجموعه شامل مقالات دومين همايش بين‌المللي حقوق بشر دانشگاه مفيد است که با عنوان «مباني نظري حقوق بشر» در ارديبهشت ماه سال 1382 در قم برگزار شد. اين مجموعه حاوي 57 مقاله مي‌باشد که در سه موضوع کلي زير دسته‌بندي شده‌اند:
1. مباني فلسفي حقوق بشر 
2. حقوق بشر و دين
3. حقوق بشر، جهان شمولي و تنوع فرهنگي
از 57 مقاله فوق 30 مقاله در اصل به زبان انگليسي بوده است که به فارسي ترجمه و منتشر شده است .
لازم به ذکر است همايش فوق با همکاري نمايندگي سازمان ملل در ايران، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و مرکز بين‌المللي گفتگوي تمدن‌ها بر گزار شد.

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به:

مبانی فلسفی حقوق بشر

محمد حبیبی مجنده (1

چکیده
به برکت تلاشهایی که در مدت نیم قرن عمدتا توسط سازمان ملل صورت گرفته، حجم عظیمی از قواعد موضوعه حقوق بشر وارد پیکره و اندام اصلی حقوق بین الملل شده و دولتها را ملزم به متابعت ساخته است.
دراین میان شاید بحث از مبانی فلسفی و نظری حقوق بشر، بحثی غیر ضروری و اختلاف برانگیز باشد. ولی هدف اصلی این نوشته، که گزارش مختصری از نظریات عمده قدیم و جدید دراین مساله است، عبارت است از نشان دادن اینکه حقوق بشر علی رغم استفاده های احتمالی یا واقعی ابزاری از آن، مفهومی عمیق و ریشه دار در تفکر انسانی و دینی است.
نظریات و مکاتبی که در این مقاله به اختصار به آنها پرداخته شده عبارتند از:
مکاتب طبیعی، موضوعه، فایده گرا، مارکسیستی، جامعه شناختی، نظریه عدالت، نظریه کرامت انسانی و بالاخره نسبیت گرایی و جهان شمولی.

یرای اطلاع بیشتر رجوع کنید به:

مبانی نظری حقوق بشر در اسلام

نویسنده :میر موسوی،سید علی

نشریه: فلسفه، کلام و عرفان قبسات پاییز و زمستان 1376 شماره 5 و 6 

مولفین این مکتوب ـ که بخشی از نوشتار مبسوطشان را به دنبال می‌آوریم ـ ضمن بیان اصول و مبانی نظری حقوق بشر از دیدگاه اسلام در قالب طرح مباحثی از قبیل «حق و تکلیف»، «انسان شناسی اسلامی»، «خاستگاه و منابع حقوق بشر در اسلام» و ...، به نقد اجمالی موقعیت انسان غربی در دوره جدید می‌پردازند 

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به 

نویسنده: مایكل فریدن
مترجم: فریدون مجلسی


ناشر: مركز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه
 

در کارگروه مبانی نظری حقوق بشر که یکی از کارگروه های ده گانه امور تحقیق وپژوهش کمیسیون است معمولا در حیطه نظرات اندیشمندان مختلف که آرا و دیدگاه های آنان مورد رجوع و استناد مطالعات مبنائی قرار می گیرد،تامل صورت می گیرد. هم چنین مجموع آثار یک چنین اندیشمندانی مورد توجه است.برای امکان نقد وارزیابی آرا اندیشمندان مختلف ودفاع استدلالی از مبانی درست و متعالی، در گام اول معرفی آرا صاحبنظران اقدامی ضروری است .بر همین اساس ،نوشتار کوتاه حاضر که توسط یکی از همکاران کارگروه یادشده در امور تحقیق وپژوهش کمیسیون تقریر شده تلاش دارد مخاطب را با دیدگاه های دو اندیشمند معروف آشنا نماید.

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به :

در بخش اول اين نگارنده نظريات حقوق طبيعي و اخلاق کانتي را به عنوان دو جريان اصلي مدافع حقوق بشر معاصر مورد بررسي قرار داده است. به‌ويژه در مباحث مربوط به حقوق طبيعي سيسرو به‌عنوان اولين کسي که حقوق طبيعي را به گونه‌اي منسجم و روشمند معرفي نموده مورد اشاره قرار گرفته است. هم‌چنين آکويناس به دليل قرائت ديني‌اش از حقوق طبيعي، گروسيوس بخاطر تفسير سکولار از اين نظريه، فينيز به‌عنوان احياگر معاصر حقوق طبيعي سنتي و فولر به‌عنوان نماينده‌ي بارز حقوق طبيعي مدرن مورد بررسي قرار گرفته است. هم‌چنين ضمن معرفي اجمالي نظريه اخلاقي کانتي، اين تئوري به‌عنوان نظريه قرارداد محورانه مورد اشاره قرار گرفته است. اصل غايت بودن انسان در اين نظريه مبناي اخلاقي مستحکمي براي حقوق بشر معاصر فراهم خواهد کرد. به‌ويژه تئوري عدالت جان رولز به‌عنوان نظريه‌اي جديد در سنت کانتي با ابتناي برد و اصل آزادي و تفاوت مي‌تواند توجيه‌گر هر دو نسل اول و دوم حقوق بشر معاصر باشد. در بخش دوم اين نوشته نظريه‌هاي سودانگاران، مارکسيست‌ها و محافظه‌کاران و رويکردهاي پست‌مدرن به‌عنوان رقباي ناهمدل حقوق بشر معاصر مورد بررسي قرار گرفته‌اند. با اين وجود اين نکته مورد توجه قرار گرفته که حتي اينان تحت تأثير عمق و اقتدار گفتمان حقوق بشر معاصر حداقل به لحاظ علمي، به ضرورت تأمين حقوق و آزادي‌هاي بنيادين در شکوفايي انسان معترف هستند.
 در بخش سوم اين نوشتار نگارنده توجيهات اخلاقي‌اي را به نفع مداخله حمايتي بشردوستانه در جهت ارتقاي حقوق جهان‌شمول بشر ارائه داده است. در اين بخش افزون بر استدلال رولز در کتاب حقوق ملت‌ها خواهيم ديد که اين مداخله حمايتي برمبناي نظريات فضيلت‌مدارانه و حتي سودانگاري جديد قابل توجيه است، چه رسد به نظريه اخلاقي کانت

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به  

چکیده :
معاهدات بین المللی حقوق بشر به عنوان یکی از ضمانت اجراهای حقوق بشر در حوزة داخلی کشور ها به شمار می روند که به صورت تعهد دسته جمعی دولت ها در عرصة حقوق بین الملل پدیدار شده اند. با این حال با توجه به مذهبی بودن نظام برخی از دولت ها مانند دولت های اسلامی، این دولت ها با اعمال برخی محدودیت ها (حق شرط) این معاهدات را تصویب می کنند. از سوی دیگر و با توجه به اهمیت حقوق بشر، تعلیق تعهدات حقوق بشری دولت ها در شرایطی مانند جانشینی کشورها، بر طبق کنوانسیون 1969 معاهدات وین، مشمول رفتار متقابل کشورها در روابط بین المللی نمی باشد. در این مقاله به بررسی حق تحدید و تعلیق تعهدات حقوق بشری توسط دولت ها با توجه به مبانی حقوق بشر با تأکید بر حق حیات و ملازمه یا عدم ملازمه آن با مجازات اعدام خواهیم پرداخت.
واژگان کلیدی :
حقوق بشر،  حقوق طبیعی،  حقوق اسلامی،  مجازات اعدام،  حق حیات،  معاهدات حقوق بشری

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به  

مبانی نظری حقوق بشر

نویسنده:احمدی میر آقا علی

نشریه: اطلاع رسانی و کتابداری ،کتابهای اسلامی،تابستان 1384،شماره

تهیه و تنظیم:مرکز مطالعات حقوق بشر دانشگاه مفید قم؛

در این کتاب اندیشمندان مختلف اسلامی و غربی از زوایای گوناگون در قالب یک همایش بین المللی به مطالعه حقوق بشر پرداخته‌اند سه محور مبانی حقوق بشر؛حقوق بشر و دین، حقوق بشر و تنوع فرهنگها مباحث عمده این مجموعه است

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به

اشاره
مولفین‌ این‌ مکتوب‌ - که‌ بخشی‌ از نوشتار مبسوطشان‌ را به‌ دنبال‌ می‌آوریم‌ - ضمن‌ بیان‌ اصول‌ و مبانی‌ نظری‌ حقوق‌ بشر از دیدگاه‌ اسلام‌ در قالب‌ طرح‌ مباحثی‌ از قبیل‌ «حق‌ و تکلیف»، «انسان‌ شناسی‌ اسلامی»، «خاستگاه‌ و منابع‌ حقوق‌ بشر در اسلام» و ...، به‌ نقد اجمالی‌ موقعیت‌ انسان‌ غربی‌ در دورة‌ جدید می‌پردازند.

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به:.

رئيس قوه قضاييه توجه به تبيين و ريشه‌يابي مباني حقوق بشري اسلام را نياز كنوني جوامع اسلامي و ضرورت مهم اقدامات علمي و نظري ستاد حقوق بشر دانست .
 به گزارش اداره كل روابط عمومي و تشريفات قوه قضاييه، آيت ا... آملي لاريجاني در جمع اعضاي ستاد حقوق بشر قوه قضاييه گفت:حوزه‌هاي علميه و دانشگاهها در كنار مسئولان اين ستاد و دلسوزان نظام اسلامي بايد با تكيه بر داشته‌هاي اسلامي و ديني خود و در سايه تشكيل كميته‌هاي تخصصي، به تبيين و تحليل و ارائه ديدگاههاي حقوق بشري اسلام بپردازند و اين مسايل را پس از مو شكافي دقيق در قالب روش‌هاي كارآمد تبليغاتي به جهان ارايه دهند

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به

به گزارش ایسنا، دکتر محمدرضا ویژه در نشست «تاملی بر مفهوم و ماهیت حق با رویکرد تقویت مبانی نظری حقوق بشر» که از سوی کمیسیون حقوق بشر اسلامی برگزار شد، اشاره کرد: زمینه مطالعه روی تفاوت مفهوم حق در حقوق عمومی و حقوق خصوصی به تحقیقی درباره حق مالکیت که چند سال پیش انجام داده، برمی‌گردد

وی درباره مفهوم مالکیت گفت: آنچه در حقوق غرب به عنوان حق مالکیت مطرح است در فقه بیشتر موقعیت نهادی دارد یعنی در فقه از مالکیت به عنوان یک حق حمایت می‌شود که هم درقانون اساسی و هم در نظریات شورای نگهبان از آن حمایت شده است اما مالکیت بیشتر از آنکه به شخص مالک ارتباط یابد، به شناسایی و حفظ وضعیت اشاره دارد. ارتباطی که در حقوق غرب بیشتر به شخص مالک ربط می‌یابد، در حقوق اسلامی و حقوق خصوصی به وضعیت ارتباط می‌یابد

ویژه با بیان اینکه می‌توان بین حق در حقوق خصوصی و حقوق عمومی و حقوق بشر تفاوت‌هایی یافت با طرح این پرسش که آیا این تفاوت انتزاعی است یا آثار عملی دارد؟ توضیح داد: آثار عملی بسیار مهم است. اگر تمایز بین حق در حقوق خصوصی یا اسلامی و حقوق عمومی و حقوق بشر را نادیده بگیریم در اجرا، تضمین حق و رابطه‌ای که با تکلیف پیدا می‌کند آثاری دارد. از این جهت، بحثی که ارائه می‌کنم در دو بخش عمده یعنی تفاوت مفهوم حق در حقوق اسلامی و خصوصی و حق در حقوق عمومی و بشر است

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به 

حقوق بشر معاصر گفتمانی است که در درون خود گفتمانهای فرعی دیگری را جای داده است.بی تردید میتوان ادعا کرد مفاهیمی چون حق،آزادی ،برابری و عدالت آنچنان ریشه گرفته اند که هر کدام در جای خود گفتمان پرنفوذی را در عرصه معارف انسانی تشکیل می دهند.شناخت حقوق بشر معاصر و ادبیات مربوط به آن پیوند محکمی با تحلیل مفاهیم کلیدی در این حوزه دارد.مفهوم حق و مفهوم نتیجه که لازمه حق به معنای مضیق آن است از جمله مفاهیم کلیدی در حقوق بشر معاصر هستند.مفهوم آزادی در هر دو نمود مثبت و منفی آن ،برابری چه در بعد شکلی و چه در جنبه ماهوی آن و عدالت (اعم از عدالت طبیعی ،حقوقی اجتماعی و حتی مکافاتی)همه و همه مفاهیمی محوری هستند که بدون فهم عمیق آنها درک دقیق و شایسته ای از ادبیات معاصر حقوق بشر شدنی نخواهد بود.حقوق بشر معاصر در بادی امر ،ادعای متواضعانه ای دارد و آن همانا تضمین حداقل حق های انسانی که از عالم اخلاق پای به عالم حقوق گذاشته برای همه انسانها صرفنظر از رنگ،جنس،مذهب،ملیت،نژاد و دیگر تعلقات عرفی است. اما تأمل عمیق در این ادعا به خوبی نشان می دهد چندان هم ادعای متواضعانه ای نیست،چرا که از یک سو سنّت را به چالش می کشاند و از سوی دیگر سیاستمداران را می هراساند. بنابر این، اگر ابعاد آن شناخته شود، هم موافقت های شعاری را می تواند به دنبال داشته باشد و هم مخالفت های جاهلانه و متعصّبانه.[1]

تحلیل مفهومی و مبانی نظری :1-مفهوم حق حیات :ترجمان هنجاری ارزش حیات عبارت ((حق حیات)) است.شناسایی ارزش به عنوان حق،ما را وارد گفتمان و فضای حق و تکلیف و تعهد می کند و البته با این سؤالات اساسی مواجه می کند که اگر حیات ،حق است ، ذی حق کیست ؟مکلف کیست؟ماهیت این حق چیست؟و یا اینکه این حق را در کدام دسته از حق های انسانی باید طبقه بندی کرد،حق های مثبت یا حق های منفی؟

2-تحلیل مفهومی :حق حیات ،ادعایی با سه مکلف:

چنانکه نگارنده پیوسته در تحلیل مفهومی حق ها و آزادی های انسانی مطرح نموده ،حق های بشری ادعاها و مطالباتی اند که لازمه آنها وجود مکلف و متعهدی در تضمین و احترام به آنهاست.در حقیقت حق های بشری از جانب دارنده حق ،مطالبه و ادعا و از سوی دیگر تکلیف و تعهدی بر عهده طرف مقابل اند. نگارنده در یک ادعای کلی این ایده را مطرح کرده که چنین رابطه ای در مورد کلیه حق های انسانی در حقوق بشر معاصر مطرح است و بلکه بالاتر از این،ادعا کرده است که حق های بشری در واقع مطالبات و ادعاهای موجهی در  مقابل دولت هستند، که لازمه آن مکلف دانستن دولت در برابر حق های بشری است.

تحلیل ((هوفلدی ))((ذی حق/مکلف)) ظاهراً به سادگی نمی تواند مفهوم به غایت پیچیده ((حق حیات)) را توضیح دهد. به دیگر سخن ،چارچوب تحلیلی مزبور قادر نیست وضعیتی را که فرد همزمان هم ((دارنده حق)) باشد و در عین حال ((مکلف در مقابل همان حق)) توضیح دهد. حق حیات بر خلاف دیگر حق ها و آزادی ها از چنین وضعیت دو گانه ای برخوردار است.فرد در ضمن اینکه محق است و در نتیجه دیگران و از همه مهمتر دولت در مقابل آن مکلف است،خود نیز در برابر همان حق (حداقل بنابر نظر بسیاری از نظریه پردازان حقوق بشر و بنابر نظریات متعدد توجیهی در این حوزه)مکلف است .همچنانکه دیگران نمی توانند از فرد سلب حیات کنند،خود فرد نیز نمیتواند با خود چنین کند. پیچیدگی این مفهوم از آن جهت است که اگر خمیر مایه و هسته سخت حق را امکان اعمال و اسقاط از سوی دارنده حق بدانیم ،چگونه در حق حیات میتوان از هر دو جنبه این مقوله سخن گفت.چگونه فرد می تواند هم حق حفظ آنرا داشته باشد و هم حق بر اسقاط آن. به نظر می رسد در هم تنیدگی حق و تکلیف در یک فرد واحد نسبت به یک موضوع واحد، تحلیل هوفلدی از حق را در توضیح مقوله حق حیات دچار مشکل جدی نماید. با این وجود، ممکن است از تحلیل هوفلدی مفهوم حق، چنین دفاع کرد که تحلیل فوق به ظاهر چارچوبی شکلی در توضیح مفهوم حق ارائه  میدهد و علی الظاهر ناظر به اطراف حق و تکلیف نیست. به این معنا در حق ـ ادعاهای انسانی ،باید سراغی از محق و متعهد گرفت،اینکه محق کیست و مکلف کدام است ،مقوله و مسأله دیگری است که تحلیل هوفلدی حق ناظر به این موضوع نیست. با این وجود ،وقتی مسأله ضمانت اجرا و اجرای حق از یک سو و مقابله با نقض این حق مطرح می شود، به نظر میرسد دشواری و ناتوانی تحلیل هوفلدی هویداتر شود.مگر ادعای حقوق بشر این نست که ارزش حیات به حق اخلاقی بر حیات و حق اخلاقی به حق حقوقی بر حیات ترجمه شده است و مگر نه این است که مرز فارق بین حق اخلاقی و حق حقوقی ،وجود ضمانت اجرای حکومتی نهادینه شده در مقابله با نقض حق فرد است در این صورت سؤال این است که حق حقوقی فرد بر حیات در صورت نقض توسط خود فرد چگونه میتواند با برخورد قدرت عمومی مواجه شود ؟در دفاع ،باز میتوان گفت مسأله ضمانت اجرای حق در مقابل نقض های احتمالی- چه این نقض توسط خود فرد صورت گیرد و چه توسط دیگری – مقوله ای است متفاوت از تحلیل مفهوم حق . بنابر این می توان گفت حق حیات ، حق ادعایی حقوقی است که شهروندان واجد آن هستند. این حق ادعا سه مکلف و متعهد را اقتضا دارد: ذی حق ، دیگر شهروندان و دولت. این سه تعهد در عرض همدیگرند و نه در طول یکدیگر ، بدین معنا که همزمان هر سه مکلف فوق ،متعهد به محترم داشتن این حق هستند.[2]

  نظر به اینکه برابر برنامه‌ریزی انجام شده قرار بود همایش یاد شده در روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی (14 مرداد) برگزار شود ولی تقارن این روز با ایام ماه مبارک رمضان و تعطیلی حوزه های علمیه و نبود بسیاری از علماء و فضلای حوزوی در قم از یکسو و پیشنهاد برخی از مراکز مشارکت کننده در اجرای همایش مبنی بر اینکه در روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی (14 مرداد) یکی از پیش‌نشست‌های علمی همایش برگزار گردد و برای بهره‌مندی هرچه بیشتر از ظرفیت‌های علمی حوزه و دانشگاه برنامه اصلی در روز پایانی دهه کرامت و قبل از میلاد مسعود امام رضا (ع) ، مقرر شد در روز ششم مهرماه برگزار  شود.

با عنایت به مراتب یاد شده، طبیعتاً عزیزانی که مایل بودند برای همایش، آثار علمی خود را ارسال دارند این امکان را پیدا می‌کنند که تا پایان مردادماه به آدرس‌های اعلام شده در فراخوان همایش، آثار خود را منعکس نمایند. شایان ذکر است که همایش ششم مهرماه و پیش نشست روز حقوق بشر اسلامی وکرامت انسانی(14 مرداد) در مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام در قم( میدان معلم) برگزار خواهد گردید.

برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به :